มะเร็งตับเป็นมะเร็งที่พบได้บ่อยในประเทศไทย อาจเกิดจากเซลล์ตับที่มีการเจริญเติบโตผิดปกติจนกลายเป็นเนื้องอกร้าย ขณะเดียวกันผู้ป่วยบางรายเกิดจากเซลล์มะเร็งที่มีต้นกำเนิดในอวัยวะอื่นแล้วแพร่กระจายมายังตับ ซึ่งอาจมีต้นตอจากตับอ่อน กระเพาะอาหาร ลำไส้ เต้านม หรือปอด เป็นต้น
แพทย์แนะนำให้ผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีอย่างเรื้อรัง เพศชายอายุ 40 ปีขึ้นไป และเพศหญิงอายุ 50 ปีขึ้นไป และผู้ป่วยตับแข็งที่เกิดจากสาเหตุต่างๆ ไม่เฉพาะมีประวัติดื่มแอลกอฮอล์เป็นเวลานานเท่านั้น แต่มีสาเหตุอื่นๆ ที่เสี่ยงเป็นมะเร็งตับ ได้แก่ มีประวัติการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีหรือซี โรคตับคั่งไขมันจากภาวะอ้วน ตับอักเสบจากภาวะแพ้ภูมิตนเอง โรคตับคั่งน้ำดี ควรเข้ารับการตรวจเฝ้าระวังการเกิดมะเร็งตับอย่างสม่ำเสมอ ด้วยการตรวจอัลตราซาวนด์หารอยโรคผิดปกติในเนื้อตับ หรือร่วมกับการตรวจเลือดวัดระดับ alfa-fetoprotein (AFP) และถ้าการตรวจนี้พบความผิดปกติสงสัยเนื้องอกในตับ แพทย์จะแนะนำให้ตรวจภาพรังสีวินิจฉัยของตับเพิ่มเติม เช่น เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (computed tomography) หรือภาพเสียงสะท้อนคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (magnetic resonance imaging) เพื่อให้การวินิจฉัยโรคที่ถูกต้อง
สำหรับอาการของผู้ป่วยมะเร็งตับส่วนใหญ่ในระยะแรกของโรค มักไม่มีอาการผิดปกติ จนเมื่อก้อนเนื้อร้ายมีขนาดใหญ่ขึ้นทำให้ผู้ป่วยมีอาการดังนี้
1. ปวดจุกบริเวณชายโครงขวาหรือช่องท้องส่วนบน
2. เบื่ออาหาร
3. น้ำหนักตัวลดลง
4. ท้องมาน
5. ขาบวม
6. ปัสสาวะมีสีเหลืองเข้ม
7. ตาและตัวเหลือง หรือดีซ่าน
หากผู้ป่วยมะเร็งตับมาพบแพทย์ด้วยอาการเหล่านี้ มักตรวจพบเนื้องอกมีขนาดใหญ่หรือเป็นมะเร็งในระยะลุกลาม การวินิจฉัยโรคมะเร็งตับได้ตั้งแต่เนิ่นๆ ก่อนที่จะมีอาการชัดเจน จะสามารถให้การรักษาด้วยวิธีต่างๆ ได้ผลดีขึ้น
ส่วนวิธีการตรวจรักษานั้น ผู้ป่วยมะเร็งตับบางรายสามารถรับการรักษาด้วยการผ่าตัดเปลี่ยนตับ หรือผ่าตัดตับเอาเนื้องอกออกได้หมด หรือใช้อุปกรณ์จี้หรือเผาให้เนื้องอกตาย (tumor ablation) หรือฉีดยาเคมีผ่านหลอดเลือดแดงที่เลี้ยงเนื้องอกร่วมกับฉีดสารอุดหลอดเลือดดังกล่าว (transarterial chemoembolization) หรือการรักษาด้วยยามุ่งเป้า (targeted therapy) ตามความเหมาะสมสำหรับแต่ละบุคคล ซึ่งการรักษาจะทำควบคู่ไปกับการรักษาโรคตับพื้นฐาน เพื่อประคับประคองหรือฟื้นฟูสมรรถภาพการทำงานของตับให้พร้อมกับการรักษามะเร็งตับต่อไป
ผู้ป่วยมะเร็งตับควรเลือกรับประทานที่สะอาดให้ครบ 5 หมู่ มีปริมาณสารอาหารจากโปรตีนอย่างเพียงพอ และเป็นอาหารจืดที่ปรุงรสด้วยเกลือหรือน้ำปลาในปริมาณน้อย เพื่อช่วยในการรักษาหรือป้องกันภาวะท้องมานและขาบวม หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารเสริม สมุนไพร หรือยาต่างๆ ที่ไม่จำเป็น เนื่องจากสารเหล่านี้อาจทำให้เกิดตับอักเสบรุนแรงจนผู้ป่วยมะเร็งตับเสียชีวิตเร็วก่อนเวลาอันควร
ทั้งนี้มะเร็งตับป้องกันได้หรือไม่ ผู้ป่วยจำนวนมากอาจไม่มีอาการใดเลยในระยะที่ตับยังมีสมรรถภาพการทำงานปกติ แพทย์จึงแนะนำให้ผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อการเป็นโรคตับเรื้อรังควรได้รับการตรวจค้นหาสาเหตุและเฝ้าระวังการเกิดมะเร็งตับ ได้แก่ ผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์อย่างต่อเนื่อง ผู้ที่มีประวัติได้รับเลือดหรือผลิตภัณฑ์เลือด ก่อนปี พ.ศ.2533 มีประวัติใช้เข็ม และอุปกรณ์ฉีดสารเสพติดเข้าหลอดเลือดร่วมกัน การสักผิวหนังด้วยอุปกรณ์ที่ไม่ได้ป้องกันการติดเชื้อ หรือมีเพศสัมพันธ์กับบุคคลที่เป็นพาหะไวรัสตับอักเสบบีหรือซี เป็นต้น
สำหรับผู้ที่ไม่เป็นพาหะไวรัสตับอักเสบบีและยังไม่มีภูมิคุ้มกันต่อไวรัสดังกล่าว สามารถเข้ารับการฉีดวัคซีนเพื่อป้องกันการติดเชื้อได้ สิ่งสำคัญที่สุดในการป้องกันโรคต่างๆ คือการดูแลสุขภาพทั่วไปให้แข็งแรง รับประทานอาหารอย่างเหมาะสม ออกกำลังกายสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ และพักผ่อนอย่างเพียงพอ
ข้อมูล : โรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์